Được UNESCO công nhận là 2 lần là Di sản thiên nhiên thế giới, Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng là một thế giới kỳ quan hàng trăm triệu năm tuổi với rừng nguyên sinh, vương quốc hang động hùng vĩ cùng giá trị sinh học, địa chất, và lịch sử, văn hóa quý giá.
Với các điểm đến đa dạng, từ hang động hùng vĩ như hang Sơn Đoòng đến các khu du lịch sinh thái và các khu nghỉ dưỡng hoà hợp với thiên nhiên, nơi đây thu hút đến hơn 800.000 lượt khách mỗi năm.
Bài viết này sẽ mang đến một góc nhìn toàn diện về Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng, quá trình thành lập và những điểm nổi bật để giúp những ai yêu thiên nhiên, mê khám phá lên kế hoạch cho chuyến hành trình đáng nhớ.
Giới thiệu tổng quan về di sản thiên nhiên Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng
Nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Quảng Bình, cách thành phố Đồng Hới khoảng 50km, Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng là một trong những vùng đất mang giá trị tự nhiên và văn hóa đặc biệt nhất Việt Nam.
Được thành lập vào năm 2001 và chính thức được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới vào năm 2003 và năm 2015, Phong Nha Kẻ Bàng là minh chứng sống động cho vẻ đẹp nguyên sơ, hùng vĩ của thiên nhiên và là niềm tự hào của người dân Quảng Bình cũng như người Việt Nam nói chung.
Với diện tích hơn 123.000 ha, khu vực này sở hữu hệ thống núi đá vôi cổ đại thuộc hàng bậc nhất ở châu Á với niên đại lên tới 400 triệu năm. Hàng trăm hang động lớn nhỏ như hang Sơn Đoòng, hang Én, động Phong Nha, động Thiên Đường,… tạo nên một mê cung kỳ bí dưới lòng đất mà giới khoa học và du lịch đặt cho cái tên mỹ miều là “Vương quốc hang động”.
Hệ sinh thái rừng nhiệt đới nơi đây là nơi sinh sống của hơn 2900 loài thực vật và hơn 1300 động vật, trong đó có hàng chục loài đặc hữu của Việt Nam và hơn 120 loài có tên trong Sách đỏ thế giới.
Phong Nha Kẻ Bàng còn là mảnh đất gắn với lịch sử và văn hóa lâu đời. Nơi đây lưu giữ dấu tích từ thời Champa cổ đại, đến phong kiến Việt Nam và từng là tuyến hậu cần trọng yếu trong kháng chiến chống Mỹ. Chính vì thế, Phong Nha Kẻ Bàng không chỉ là điểm đến cho những ai mê khám phá thiên nhiên, mà còn là hành trình tìm về cội nguồn lịch sử, cảm nhận sự thiêng liêng của một vùng đất di sản.
Lịch sử hình thành Vườn Quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng
Vườn Quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng là kết quả của quá trình dài hình thành và phát triển nhằm bảo tồn các giá trị tự nhiên và lịch sử quý báu của tỉnh Quảng Bình. Tiền thân của Vườn Quốc gia là khu rừng đặc dụng Phong Nha, được thành lập vào ngày 09/8/1986 theo Quyết định số 194/CT của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, với diện tích ban đầu là 5.000 ha. Đây là khu rừng đặc dụng đầu tiên của tỉnh, nhằm gìn giữ hệ sinh thái rừng nguyên sinh trên núi đá vôi và các di tích lịch sử.
Đến năm 1993, khu vực này được nâng cấp thành Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha với diện tích mở rộng lên 41.132 ha. Năm 1999, dự án phát triển khu vực được đề xuất mở rộng sang vùng núi đá vôi Kẻ Bàng và điều chỉnh phân hạng thành Vườn Quốc gia.
Chính thức vào năm 2001, Vườn Quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng được thành lập theo Quyết định số 189/TTg của Thủ tướng Chính phủ, với tổng diện tích 85.754 ha, chia thành ba phân khu:
- Phân khu Bảo vệ nghiêm ngặt có diện tích là 64.894 ha.
- Phân khu Phục hồi sinh thái diện tích là 17.449 ha.
- Phân khu Hành chính dịch vụ có diện tích là 3.411 ha.
Năm 2013, diện tích VQG Phong Nha Kẻ Bàng được điều chỉnh tăng lên 123.326 ha theo Quyết định số 1062/QĐ-TTg ngày 05/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ.
Quá trình công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới
Vườn Quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng được quốc tế ghi nhận là một trong những di sản thiên nhiên quý giá nhất của nhân loại nhờ giá trị địa chất độc đáo và hệ sinh thái đa dạng.
Năm 2003, sau nhiều năm nghiên cứu và nỗ lực bảo tồn, UNESCO đã công nhận khu vực này là Di sản thiên nhiên thế giới theo tiêu chí thứ VIII, đánh giá về địa chất và địa mạo. Phong Nha Kẻ Bàng sở hữu hệ thống karst cổ có niên đại hơn 400 triệu năm, được đánh giá là cổ nhất châu Á. Nơi đây còn có hàng trăm hang động kỳ vĩ và quá trình địa chất vẫn đang tiếp diễn,giúp tái hiện rõ nét lịch sử hình thành vỏ Trái Đất.
Năm 2015, Phong Nha Kẻ Bàng tiếp tục được ghi danh là Di sản thiên nhiên thế giới lần hai với hai tiêu chí sinh thái và đa dạng sinh học là:
- Tiêu chí IX: Có giá trị nổi bật đại diện cho tiến trình sinh thái trong tiến hóa và phát triển các hệ sinh thái trên cạn.
- Tiêu chí X: Sở hữu môi trường sống tự nhiên có ý nghĩa nhất với việc bảo tồn đa dạng sinh học.
Trải qua nhiều giai đoạn phát triển, Phong Nha Kẻ Bàng không chỉ là báu vật thiên nhiên của Việt Nam mà còn là di sản quý giá của toàn nhân loại.
Đặc điểm tự nhiên và những điểm nổi bật của Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng
Vườn Quốc Gia Phong Nha – Kẻ Bàng không chỉ nổi tiếng nhờ danh hiệu Di sản thiên nhiên thế giới, mà còn chinh phục trái tim du khách bằng phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, hệ sinh thái phong phú cùng vô số trải nghiệm độc đáo mà khó nơi nào có thể sánh được.
Thiên nhiên kỳ vĩ và đa dạng sinh học
Vườn Quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng là kho báu thiên nhiên kỳ vĩ với hệ sinh thái rừng nhiệt đới trên núi đá vôi rất hiếm có, chiếm hơn 90% diện tích toàn khu. Nơi đây sở hữu 15 kiểu sinh cảnh và 10 kiểu thảm thực vật quan trọng, nổi bật là quần thể Bách xanh đá cổ thụ hơn 500 tuổi – loài thực vật quý hiếm đặc hữu chỉ còn sót lại tại Việt Nam.
Vườn quốc gia này cũng là nơi cư trú của 2.952 loài thực vật và 1.394 loài động vật, trong đó hơn 50 loài đặc hữu của Việt Nam, hàng trăm loài được ghi nhận trong Sách đỏ Việt Nam, IUCN và các phụ lục CITES. Đặc biệt, trong vòng 20 năm qua, 42 loài mới được phát hiện tại đây, cho thấy giá trị bảo tồn và nghiên cứu sinh học to lớn.
Địa hình núi non trùng điệp và hoang sơ đã tạo nên vô số cảnh quan tuyệt đẹp như rừng nguyên sinh, sông suối thơ mộng,… là nền tảng để phát triển du lịch sinh thái.
Đặc biệt, Vườn thực vật Phong Nha chính là điểm đến lý tưởng để cảm nhận rõ vẻ đẹp của rừng nguyên sinh và đa dạng sinh học nơi đây. Du khách có thể đi bộ xuyên rừng, khám phá thác Gió, hồ Vàng Anh và nhiều loài sinh vật đặc hữu quý hiếm. Oxalis Adventure còn phục vụ tour “Phong Nha – Khám phá hang Nước Nứt” đưa du khách đến với nhà trưng bày mẫu vật, Trung Tâm Cứu Hộ, Bảo Tồn và Phát Triển Sinh Vật, cầu Trạ Ang, và khám phá hang Nước Nứt.
Hệ thống hang động hùng vĩ – Phát triển du lịch mạo hiểm
Phong Nha Kẻ Bàng còn được mệnh danh là “vương quốc hang động” với hơn 400 hang lớn nhỏ và có khoảng 30 hang động đang được khai thác phục vụ du lịch.
Những tour thám hiểm hang động nổi tiếng có thể kể đến hang Sơn Đoòng – hang động tự nhiên lớn nhất thế giới, hang Ba, hang Én và hang Va. Mỗi tour thám hiểm sẽ kể một câu chuyện riêng về kiến tạo, địa chất, và thế giới thạch nhũ lung linh ngủ yên trong lòng hang tối. Các tour thám hiểm hang động trên được phục vụ bởi Oxalis Adventure, đơn vị tổ chức du lịch mạo hiểm hàng đầu và luôn tuân thủ nguyên tắc bảo vệ môi trường.
Ngoài hang động nguyên sơ nằm sâu trong Vườn quốc gia, Phong Nha Kẻ Bàng còn có nhiều hang động phục vụ đông đảo khách tham quan như động Phong Nha, động Tiên Sơn, động Thiên Đường.
Các khu du lịch nổi tiếng tại Phong Nha Kẻ Bàng
Cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp còn giúp Phong Nha Kẻ Bàng phát triển du lịch sinh thái với nhiều khu du lịch như Sông Chày Hang Tối, Hava – thung lũng ngọc bích, Chày Lập Riverside, Suối Nước Moọc, và Ozo Park.
Du khách đến đây có thể thỏa thích vui chơi, trải nghiệm các động như đu zipline, chèo kayak, trekking hang Tối, tắm bùn khoáng trong hang, và tổ hợp các trò chơi giải trí. Ozo Park còn nổi tiếng với bãi cắm trại giữa rừng và hệ thống trò chơi trên cây dài nhất Việt Nam.
Chiều dài văn hóa lịch sử – Đường Trường Sơn huyền thoại
Phong Nha không chỉ có thiên nhiên, mà còn là nhân chứng sống của thời kỳ lịch sử hào hùng. Nơi đây từng thuộc cửa ngõ giao thương và là trung tâm văn hoá, tín ngưỡng của Vương quốc Champa. Minh chứng là bia đá ký tự cổ và những di vật như bàn thờ, gạch,… còn được lưu giữ trong hang Bi Ký (một nhánh khô trong động Phong Nha).
Trong thời kỳ phong kiến, giai đoạn phát động Phong trào Cần Vương chống Pháp cuối triều Nguyễn, động Phong Nha là nơi mà vua Hàm Nghi đã trú ẩn.
Đến giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, mảnh đất cằn cỗi đã trở thành một phần của tuyến lửa Trường Sơn. Dù bị xới tung đất đá, san phẳng núi đồi, Phong Nha Kẻ Bàng đã hiên ngang căng mình hứng bom đạn. Từ hang Chỉ Huy, động Phong Nha, đến các di tích lịch sử trên tuyến đường 20 Quyết Thắng, mỗi nơi đều lưu giữ những câu chuyện hào hùng nơi thế hệ sau có thể viếng thăm và tưởng nhớ.
Phong Nha Kẻ Bàng còn có về dày văn hoá với làng nghề cá trắm sông Son, lễ hội cá trắm và đua thuyền trên sông Son, làng Gia Hưng,… tất cả tạo nên một bức tranh văn hóa – lịch sử đặc trưng của Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng.
Nhiều khu nghỉ dưỡng độc đáo, hòa hợp với thiên nhiên
Cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ với núi rừng trùng điệp, sông suối thơ mộng và không khí trong lành tạo nên thế mạnh riêng cho dịch vụ nghỉ dưỡng ở Phong Nha Kẻ Bàng.
Khu nghỉ dưỡng xanh như Blue Diamond Retreat (toạ lạc ở vùng đệm của Vườn quốc gia) có dịch vụ tiện nghi, nằm biệt lập giữa rừng cây và được dòng suối Blue trong xanh bao quanh. Các dãy phòng Jungle Bungalow và khu camp có view hướng thẳng ra quan cảnh thơ mộng và liên kết với nhau bằng hệ thống cầu treo gỗ xuyên qua rừng.
Nằm ở cửa ngõ của Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng, Chày Lập Farmstay mang đến không gian nghỉ ngơi thoải mái và thuận tiện di chuyển đến các điểm đến như Sông Chày Hang Tối (3.4km), suối nước Moọc (6km), động Thiên Đường (10km) v.v. Chày Lập có các dãy phòng Garden thơ mộng, phòng Farm ấm cúng và phòng Mountain có view hướng ra quần thể núi đá vôi Phong Nha Kẻ Bàng sừng sững.
Du khách lưu trú tại đây có thể vui chơi tại Chày Lập Riverside, đạp xe tham quan làng quê và trải nghiệm tour Hành trình đi tìm Dấu ấn Trường Sơn huyền thoại.
Ẩm thực địa phương
Một dấu ấn sâu sắc mà du khách đến với Phong Nha Kẻ Bàng khó có thể quên chính là ẩm thực đặc trưng với nguyên liệu tươi ngon và hương vị mộc mạc.
Cá trắm sông Son đã nổi danh từ lâu, gắn liền với làng nghề như một nét văn hoá – biểu tượng của Phong Nha. Những con cá trắm được nuôi tự nhiên bằng rêu tảo nên thịt cá chắc ngọt, hương thơm đặc trưng tạo nên bản sắc của cả một miền quê. Cá trắm kho riềng, lẩu cá trắm, cá trắm nướng riềng mẻ, gỏi cá trắm, chả cá trắm,… và người Phong Nha còn sáng tạo thêm biết bao món ăn hấp dẫn.
Món gà nướng muối cheo, những con gà đồi chắc thịt được nướng vàng ươm, chấm với bát muối cheo cay nồng, ăn kèm cùng rau rừng và đĩa xôi trở thành đặc sản nức tiếng của núi rừng nơi đây.
Phong Nha Kẻ Bàng còn vô số món ăn hấp dẫn như cá suối, ốc xào lá lốt, lợn bản, lươn om,… được phục vụ rộng rãi trong các nhà hàng, quán ăn như Chày Lập Restaurant, East Hill Phong Nha, Nhà Bè Nổi, v.v.
Hướng dẫn tham quan tại Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng
Vị trí và hướng dẫn di chuyển
Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng nằm trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, cách trung tâm thành phố Đồng Hới khoảng 50km về phía Tây Bắc.
Du khách đến từ các tỉnh thành khác có thể tham khảo thêm thông tin về các phương tiện di chuyển đến thành phố Đồng Hới và thị trấn Phong Nha tại bài viết “Hướng dẫn di chuyển đến Phong Nha” của Oxalis Adventure để chuẩn bị cho chuyến du lịch lý tưởng.
Từ Đồng Hới, du khách có thể dễ dàng di chuyển bằng xe máy, ô tô, taxi hoặc xe du lịch theo tuyến đường QL16 (Hồ Chí Minh nhánh đông). Các điểm du lịch nổi tiếng ở Vườn Quốc Gia chủ yếu phân bố trên 3 tuyến du lịch chính:
- Tuyến DT20 (thị trấn Phong Nha): Hang Sơn Đoòng, hang Ba, hang Én, hang Va, động Phong Nha, Vườn Thực Vật Phong Nha, và Ozo Park.
- Tuyến QL15 (từ sân bay Khe Gát): Blue Diamond Retreat, Suối nước Moọc, Sông Chày Hang Tối, Thung lũng Hava, và Động Thiên Đường.
- Tuyến TL 562 (đường 20 Quyết Thắng): các di tích lịch sử thiêng liêng như Ngầm Trạ Ang, hang Tám Cô, hang Y Tá, Đền tưởng niệm Liệt Sĩ Trường Sơn, v.v.
Du khách có thể dễ dàng di chuyển trên các tuyến du lịch phù hợp và kết hợp lịch trình khám phá thiên nhiên – lịch sử – văn hóa tại đây.
Thời gian du lịch lý tưởng ở Phong Nha Kẻ Bàng
Thời tiết ở Phong Nha – Kẻ Bàng chia thành hai mùa rõ rệt: mùa khô (từ tháng 3 đến tháng 8) và mùa mưa (từ tháng 9 đến đầu tháng 11). Mùa khô là thời điểm lý tưởng nhất để tham quan, khám phá hang động và trải nghiệm các hoạt động ngoài trời như trekking, chèo thuyền, zipline, v.v.
Trong khi đó, mùa mưa có thể ảnh hưởng đến lịch trình do mực nước dâng cao tại một số hang động. Bù lại, du khách có thể tham quan các di tích lịch sử – văn hoá như Đường 20 – Quyết Thắng và một số hang động có vị trí cao như động Thiên Đường.
Lịch trình du lịch Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng cho du khách
Du khách yêu thích các hoạt động thám hiểm, trekking khám phá hang động có thể tham khảo các tour trong ngày, tour qua đêm, và tour dài ngày ở các hang như hang Va, hang Én, hang Ba… với mức giá đa dạng, dao động từ 2.000.000 – 18.000.000 VNĐ.
Bên cạnh đó, du khách có thể kết hợp các địa điểm nổi tiếng ở Phong Nha – Kẻ Bàng như:
Tour trong ngày:
- Sáng: Động Phong Nha
- Chiều: Động Thiên Đường và Sông Chày Hang Tối.
Tour 2 ngày:
- Ngày 1: Phong Nha – Khám phá hang Nước Nứt. Tối nghỉ ngơi ở Blue Diamond Retreat.
- Ngày 2: Suối nước Moọc và động Thiên Đường.
Những lưu ý khi du lịch ở Vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng
- Chuẩn bị thể lực tốt nếu muốn tham gia các tour thám hiểm.
- Tuân thủ quy tắc an toàn và hướng dẫn của hướng dẫn viên.
- Chuẩn bị quần áo thoáng mát, giày có độ bám tốt để di chuyển thuận lợi trong môi trường rừng cây, suối nước, hang động.
- Có ý thức bảo vệ môi trường, không xả rác bừa bãi và tuyệt đối không chạm vào thạch nhũ.
- Chuẩn bị kem chống nắng và mũ nếu đi du lịch vào mùa hè (tháng 4 – tháng 7) và trang phục giữ ấm nếu đi vào mùa đông (tháng 12 – tháng 2).
Định hướng du lịch bền vững ở Quảng Bình và Phong Nha Kẻ Bàng
Giữa làn sóng phát triển du lịch mạnh mẽ tại Việt Nam, vùng di sản Phong Nha Kẻ Bàng nổi lên như một hình mẫu lý tưởng về phát triển du lịch bền vững. Đây là hình mẫu vừa khai thác tiềm năng thiên nhiên, vừa bảo tồn giá trị sinh thái và văn hóa độc đáo của địa phương.
Các tour mạo hiểm tại đây như hang Sơn Đoòng, hang Én, hang Va,… đều giới hạn số lượng khách và yêu cầu tuân thủ nguyên tắc “không để lại dấu vết” để bảo vệ môi trường.
Một phần quan trọng trong chiến lược du lịch bền vững là phát triển du lịch cộng đồng, tạo việc làm ổn định và giúp nâng cao sinh kế cho người dân địa phương. Các khu nghỉ dưỡng tại Phong Nha – Kẻ Bàng, tiêu biểu là Blue Diamond Retreat cũng tập trung vào thiết kế xanh, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường và giải pháp tiết kiệm năng lượng.
Bên cạnh đó, các chương trình giáo dục môi trường được lồng ghép vào các hành trình khám phá, giúp du khách hiểu rõ hơn về quá trình bảo tồn và có trách nhiệm với thiên nhiên.
Với vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ cùng hệ sinh thái phong phú, Vườn Quốc Gia Phong Nha – Kẻ Bàng xứng đáng là điểm đến hàng đầu của du lịch Quảng Bình và là “viên ngọc xanh” quý giá mà thiên nhiên đã ưu ái ban tặng.
Hãy lên kế hoạch khám phá kỳ quan này ngay hôm nay để tận mắt chiêm ngưỡng những hang động kỳ vĩ, dòng sông ngầm huyền bí và bức tranh thiên nhiên sống động. Và để chuyến đi thêm trọn vẹn, đừng quên dừng chân tại Blue Diamond Retreat – không gian lưu trú lý tưởng giữa rừng cây bạt ngàn và dòng suối trong xanh bao bọc, nơi bạn được tận hưởng sự tiện nghi thoải mái, thư giãn và tham gia nhiều hoạt động hấp dẫn sau mỗi hành trình khám phá.
